1.Ο ρόλος του δεξιού χεριού. Το δεξί χέρι είναι αυτό που δονεί τις χορδές με τα δάκτυλα, τα νύχια, το πλήκτρο [τεχνητό δάκτυλο ή νύχι] ή το τοξάρι [δοξάρι] για την απόκρυφη πηκτίδα [πηκτίς μάγαδις]
2.Ο ρόλος του αριστερού χεριού .Το αριστερό χέρι είναι αυτό που σταματάει, σαν αποσβεστήρας, την χορδή που θέλουμε, όταν την ακουμπήσει με τη ρώγα του δακτύλου. Αυτό μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: α. αποκλείοντας κάποιες από τις χορδές σε ένα άρπισμα ή
β. να σταματήσει πρόωρα κάποιες από αυτές.
Στην περίπτωση που θέλουμε να μοιράσουμε την χορδή αλλάζοντας το μήκος της, αυτό το πετυχαίνουμε με το νύχι σαν νέο καβαλάρη. Πετυχαίνουμε έτσι, ακριβώς ότι σήμερα γίνεται με τα τάστα στα μονόμπρατσα όργανα ή στην κρητική λύρα με το νύχι.
Επιπλέον με τους ειδικούς ιμάντες, που είναι στερεωμένοι στους βραχίονες, δένει στο αριστερό χέρι το όργανο, σταθεροποιώντας το με τον ίδιο τρόπο που χρησιμοποιεί ο ακορντεονίστας το αριστερό. Οι ιμάντες αυτοί λέγονται τελαμώνες. Υπόψη πως το αριστερό, που βρίσκεται στο πίσω μέρος των χορδών, με τους δύο ιμάντες στον καρπό έχει τη δυνατότητα κίνησης των δακτύλων. Ώστε πέραν των παραπάνω τα δάκτυλα μπορούν να διεγείρουν χορδές χαμηλόφωνα με τη σάρκα ή δυνατά με το νύχι όπως στην κλασική κιθάρα λειτουργούν με τον τρόπο αυτό ως ισοκράτες του δεξιού ή σαν ρυθμικοί συνοδοί ή σαν ετερόφωνοι όπως γίνεται στην ηπειρώτικη πεντατονική μουσική.
Πως κρατιέται η πηκτίδα
Η πηκτίδα κρατιέται με το αριστερό χέρι μέσω του τελαμώνα όταν ο κιθαριστής βρίσκεται σε όρθια στάση. Ενώ σε καθιστή στάση ακουμπάει η βάση στον μηρό του αριστερού ποδιού και στον θώρακα, οπότε είναι κάθετη στο σώμα, ώστε να μπορούν και τα δύο χέρια να παίξουν απρόσκοπτα τον ρόλο τους.
Αρχαιότερα που δεν υπήρχε ο τελαμώνας, το αριστερό κρατούσε το πλαίσιο και το δεξί έπαιζε ενώ η επίπεδη βάση εφαρμόζονταν στον δεξί μηρό πάντα σε καθιστή θέση [βλέπε αρπιστές Κέρου και Πύλου].

Ιδιαιτερότητες της πηκτίδας
Οι ιδιαιτερότητες της πηκτίδας είναι πως:
Ως όργανο με ελεύθερες χορδές μπορεί να παίξει το ελληνικό σύστημα [μονόγραμμο ασυγκέραστο] αλλά και το διεθνές [πεντάγραμμο συγκερασμένο]. Εξάλλου το διεθνές είναι μερικό υποσύνολο του ελληνικού.
Ως πρωτογενές όργανο έχει στοιχειώδη κατασκευή, που το κάνει εξαιρετικά ανθεκτικό, φθηνό και αποδοτικό ακόμη και για αρχάριο κατασκευαστή και χρήστη. Για τούτο υπηρέτησε ως εκπαιδευτικό όργανο στα ωδεία για περίπου δύο χιλιάδες 2000 χρόνια [1500πΧ-500μΧ] παρόλο που οι εξελίξεις στα όργανα ήταν ραγδαίες και δυσθεώρητες.
Ήδη από το 3000 πΧ παριστάνονται λύρες με αντηχείο [γεγονός που μας φανερώνει και το αγαλματίδιο της νήσου Κέρος του 2800πΧ Κυκλαδικού πολιτισμού που παριστάνει αρπιστή με Πηκτίδα σε καθιστή στάση].
Από το 1500 πΧ υπάρχουν λύρες με επτά χορδές [τις βλέπουμε στις τοιχογραφίες για τους λαούς των θαλασσών -προέλληνες-].
Ήταν η Πηκτίδα όργανο που το χρησιμοποιούσαν στα Ασκληπιεία -νοσοκομεία ιερά του Ασκληπιού - σαν μέσο ίασης γιατί καταφέρνει να ερεθίζει ήπια το ακουστικό νεύρο, και μέσω αυτού τον εγκέφαλο σε συχνότητες που ενεργοποιούν νευρώνες, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την ίαση όλου του οργανισμού μας, ειδικά δε του νευρικού συστήματος, όπου επενεργούν χαλαρωτικά.
Η χρήση της συχνότητας που δημιουργεί φόβο και πανικό η 523 Ηz στην ουσία τεντώνει πρόσκαιρα τα νεύρα για να τα χαλαρώσει αμέσως μετά η παύση της και με μπάσους ήχους.
Από πειράματα έχει διαπιστωθεί πως οι διάφορες συχνότητες ήχου γεννούν συναισθήματα και συγκινήσεις.
Παραδείγματος χάρη:
333 Hz Έμπνευση έως έκσταση.
348 Hz Αίσθημα αγάπης.
440 Hz Κατανόηση.[νότα λα ]
494 Hz Πνευματική αφύπνιση (ορισμένες φορές φόβος).
523 Hz Φόβος, πανικός.
698 Hz Ισχυρό αίσθημα αγάπης.
794 Hz Ισχυρή θέληση.
Την ιδιότητα αυτή για χαλάρωση του νευρικού συστήματος την έχει ιδιαιτέρως η βάρβιτος -βαρύτονη-πηκτίδα και για τούτο τα Βαρβιτουρικά σύγχρονα φάρμακα ηρεμιστικά ονομάστηκαν έτσι.
Η ιερή ίαση περνάει στο λεγόμενο απολλώνιο πνεύμα ή λόγιο πνεύμα και το ξέρουμε και σήμερα πως οι μουσικές εκδηλώσεις, όπως λόγου χάρη της κλασικής μουσικής ή έντεχνης λεγόμενης λαϊκής μουσικής ενίοτε φέρνουν ευχάριστη χαλάρωση που εξελίσσεται σε υπνηλία.
Τα κουρδίσματα της πηκτίδας
Των κουρδισμάτων προηγείται η απλή παράθεση τόνων, επειδή η απλή παράθεση είναι το απλούστερο σύστημα ως πρωτόγονο.
Αρχικά λα [ κε] είναι ο πρώτος τόνος που ανακαλύφτηκε λόγω φυσιολογίας του ανθρώπινου εγκεφάλου αφού είναι ο πρώτος τόνος 440Hz που γίνεται ξεκάθαρα αντιληπτός ενώ ακούμε από τα 15Hz.
Για τούτο πήρε το πρώτο σύμβολο Α του ελληνικού αλφαβήτου το οποίο συμβολίζει το ανθρώπινο διάφραγμα των φωνητικών χορδών, αυτός είναι ο πρώτος ήχος που μπορεί να πει ο άνθρωπος αφού είναι ο πρώτος που μπορεί να αντιληφθεί.
Για τούτο το νεογέννητο κλαίει πάντοτε με Α όταν παίρνει την πρώτη αναπνοή [ουΑΑΑ]
Εδώ έχουμε το μονόχορδο λα. Το μονόχορδο μετατρέπεται από μια χορδή ενός τόνου σε πραγματικό κούρδισμα του μουσικού τόξου με την ανακάλυψη του κινητού τάστου: το κινητό δακτυλίδι. Πρόκειται για τάστο που μοιράζει τη χορδή σε διάστημα λόγων και ήχων το οποίο μας δίνει στη συνέχεια τη δυνατότητα να ξεχωρίσουμε στην αντίληψη μας τους βασικούς [διατονικούς] τόνους κάθε χορδής αναλόγως του μήκους της. Κάθε χορδή δίνει εύκολα δύο τουλάχιστον οκτάβες.
Στο μονόχορδο λοιπόν παίζεται το πρωτογενές το αρχαϊκό πεντατονικό σύστημα και μέσω αυτού σχηματίζεται η πρώτη άρπα με πέντε χορδές τόνους: ντο ρε φα σολ λα [οι μι και σι ως ημιτόνια: μεσοδιαστήματα τόνων ή μισοί τόνοι, ανακαλύφθηκαν αργότερα].
Στη συνέχεια έχουμε το δίχορδο [λα, ρε] κούρδισμα. Πρόκειται για το πρώτο χόρδισμα ως ταιριαστό ακουστικά σύνολο με την μορφή πρωτόγονης πηκτίδας που [χρησιμοποιείται ακόμη ως jouhikko[ jouhikkandilen=όργανο καντήλι] σε μικτή τοξωτή και νυκτή μορφή στη φινλανδία και ρωσία. Το κούρδισμα δύο χορδών μην ξεχνάμε πως δίνει δύο αξιοποιήσιμες οκτάβες [οκτάδες]

Το τρίχορδο κούρδισμα [ρε λα Ρε] είναι σημαντικότατη εξέλιξη που δίνει πολλούς παραπάνω τόνους τρεις με τέσσαρες οκτάβες από τρείς χορδές έστω και παίζοντας πάντοτε το διατονικό ή πεντατονικό [ντο ρε φα σολ λα] με τοξωτή ή νυκτή χρήση για τούτο έχει επικρατήσει τόσες χιλιετηρίδες άθικτο.
Μετά έρχεται το πλήρες σύνολο τόνων χορδών άρπας [λα σι ντο ρε μι φα σολ] το οποίο επίσης παίζεται και στο κούρδισμα ρε λα ρε' αλλά του επιβάλει διορθώσεις, το μετατρέπει λοιπόν [μάλλον ο Επίγονος] σε τετράχορδο με διαφορά τετάρτης [διαφορά τεσσάρων τόνων] το ένα από το άλλο [μι λα ρε σολ].
Το πλήρες σύνολο χορδών τόνων: επτάχορδο και ψευδοοκτάχορδο είναι εφεύρεση του Τέρπανδρου. Η ανακάλυψη των βασικών φθόγγων είναι όμως σταδιακή και το πέρασμα από το πεντατονικό στο επτατονικό είναι συλλογική εξέλιξη.
Η επινόηση του Τέρπανδρου εφαρμόστηκε στις λύρες που χρησιμοποιήθηκαν περισσότερο ή λιγότερο ως άρπες όπως η πηκτίς [επί το πλείστον χέλυς] που έγινε επτάχορδη ή ψευτοοκτάχορδη, το ίδιο συμβαίνει με τη φόρμιγγα και την κιθάρα.
Η χρήση των επτά φθόγγων ως κούρδισμα κάνει την επτάχορδη λύρα πολύ απλό όργανο για τον αρχάριο χρήστη και πολύ δύσκολο για τον δεξιοτέχνη κιθαριστή.
Για τη διευκόλυνση του επαγγελματία αναπτύχτηκε το σύστημα των ισοκρατημάτων. Το σύστημα αυτό χρησιμοποιείται ακόμη σήμερα από τους ψάλτες βυζαντινής λεγόμενης μουσικής. Το ισοκράτημα είναι η συνεχής χρήση ενός τονικού ηχητικού υπόβαθρου αναφοράς. Αυτό το τονικό υπόβαθρο το δίνει ο αυλός και με τη βοήθεια του κρατιέται πάντα σωστά κουρδισμένο το έγχορδο επειδή το χρησιμοποιεί σαν σημείο αναφοράς.
Εξελίσσεται το ισοκράτημα μέσω του διαύλου [χρήση δύο αυλών], όπου αρχικά ο ένας είναι ο μελωδικός και ο άλλος ο ισοκράτης αυτή τη χρήση την βλέπουμε ακόμη στον απλό άσκαυλο που ο ισοκράτης είναι αυλός με μια τρύπα. Επιπλέον εξελίσσεται στα έγχορδα με τη χρήση ζεύγους χορδών με μια οκτάβα διαφορά, που κατανέμονται ως αρχική και τελική χορδή, κάνει το νούμερο επτά χορδών συνολικά οκτώ αλλά επτά τόνων -ψευδοοκτάχορδο-.
Αυτό το σύστημα εφαρμόστηκε στις φόρμιγγες [λα σι ντο ρε μι φα σολ λα'].
Οι φόρμιγγες ήταν τα πρώτα όργανα με μηχανισμό βιμπράτο και ξεχειλώματος που παρακολουθεί τα διμόρια που θα δούμε παρακάτω.
Από αυτό προέκυψε και το συνδυασμένο σύστημα χορδίσματος με διαπασών [μεταλλικό εξάρτημα συντονισμού σε συγκεκριμένο τόνο συνήθως λα] και βιμπράτο στην κιθάρα κατά την κλασική εποχή.
Το κούρδισμα των επτά τόνων θεωρήθηκε ιερό προερχόμενο από τις Μούσες και απαγορεύονταν να προσθέσει κανείς χορδές στη λύρα, μόνο για λόγους τονοδότη και ισοκρατήματος κρατήθηκε η όγδοη χορδή ως διπλή ίδια με την αρχική.
Μετά τον Πυθαγόρα [600πΧ] η τέχνη της μουσικής έγινε η Επιστήμη που συνέδεσε το σύμπαν και όλα τα νέα συστήματα ανακαλύψεων πέρασαν στα όργανα πηκτίδα, φόρμιγγα και κιθάρα αλλά και στους αυλούς.
Το πλήρες ιωνικό κούρδισμα έγινε αυτό που έχουμε σήμερα με πρώτο το Ντο [ντο ρε μι φα σολ λα σι ντο'] η κιθάρα με το σύστημα ισοκρατήματος και χορδίσματος [με διαπασών μεταλλικά που παίζουν ρόλο διπλό ισοκράτη όσο και τονοδότη αλλά και ξεχειλώματος και επαναφοράς κατά το παίξιμο κάνουν τη κιθάρα μακράν το πιο απαιτητικό επαγγελματικό όργανο της εποχής του, το μόνο που μπορούσε να ακολουθήσει τους ψάλτες στους φωνητικούς ακροβατισμούς τους. Με αυτή έχουν γραφτεί πολλοί ύμνοι από τους πλέον απαιτητικούς της Καθημάς -βυζαντινής λεγόμενης- εκκλησιαστικής μουσικής.
Η Πηκτίδα λοιπόν συνοψίζοντας
έφερε το χόρδισμα:
1. τριών χορδών [ ρε λα ρε' ] όπως το τρίχορδον-πανδουρίς-ταμπουράς-τζουράς-μπαγλαμάς τρίχορδο μπουζούκι
που γίνεται
για ποντιακή λύρα [λα μι σι] ή
για κρητική λύρα[σολ ρε λα] ή
για πολίτικη λύρα [λα ρε λα' & σολ ρε λα]
2.το τετράχορδο κούρδισμα. Το τρίχορδο κούρδισμα [Ρε λα ρε ή λα μι σι ή σολ ρε λα]εξελίχθηκε στο τετράχορδο [σολ ρε λα μι].
Προκύπτει εύκολα και από τη μίξη κρητικού και ποντιακού κουρδίσματος σολ ρε λα+ λα μι σι> λύρα καλαβρίας σολ ρε λα μι > σήμερα
Αυτά τα δύο κουρδίσματα φαίνεται να είναι πολύ προγενέστερα ή τα ίδια τα όργανα πολύ αρχαιότερα από ότι διδασκόμαστε. Όπως γίνεται εξάλλου με το κούρδισμα της λύρας καλαβρίας.
Το γεγονός πως η πηκτίδα παίζεται με το αριστερό χέρι πίσω από τις χορδές εξηγεί το γιατί σήμερα έχουμε αντί για το [σολ,ρε,λα,μι] το
λόγιο κούρδισμα [μι λα ρε σολ] για βιολί μαντολίνο και λαούτο . Το δε
λαϊκό τετράχορδο είναι το [ρε λα φα ντο] για τετράχορδο μπουζούκι.
Από τα κουρδίσματα αυτά θα ασχοληθούμε εδώ και με το τρίχορδο [ρε λα ρε'] και με την εξέλιξη του το τετράχορδο κούρδισμα [μι λα ρε σολ] που κράτησαν και τα πλέον αυστηρά λόγια όργανα που μπήκαν στην ορχήστρα συμφωνικής μουσικής το βιολί, η βιόλα και το μαντολίνο.
Το γεγονός ότι υπάρχουν σύγχρονα όργανα που φέρουν αυτά τα κουρδίσματα θα βοηθήσουν πάρα πολύ όποιον θέλει να ασχοληθεί με τις τετράχορδες λύρες κάθε είδους. Θα βοηθήσουν δε στην εισαγωγή στα πλέον επαγγελματικά κουρδίσματα σε φόρμιγγα και κιθάρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου