Κεφάλαιο τρίτο

1.Τα μέρη της Πηκτίδας
Κατασκευαστικά η πηκτίδα είναι ένα  πλαίσιο στο οποίο τεντώνονται τρεις ή τέσσερεις χορδές στην αρχαιότερη έκδοση και αρκετές αργότερα αναλόγως την εξειδίκευση της.

Η διαφορά του με το μουσικό τόξο είναι πως οι άκρες του τόξου γεφυρώνονται και στη γέφυρα αυτή στερεώνονται τα κλειδιά των χορδών, ενώ ο χορδοκράτης στερεώνεται στο μέσον των δύο βραχιόνων οι οποίοι παίζουν το ρόλο αντηχείου με τη δόνηση τους. Πρόκειται για την τομή μιας καμπάνας που ακόμη σήμερα χρησιμοποιούμε για να δονείται ηχηρά. Χρησιμοποιείται δε και στα διαπασών που ακόμη σήμερα το σχήμα τους είναι το ύψιλον U.


Τα αρχικά σχήματα του κλειστού πλαισίου είναι σχήματος δέλτα Δ είναι δηλαδή τρίγωνα,  για τούτο η πηκτίς λέγεται και Τρίγωνον  κι έχουν τη διαμόρφωση που είδαμε στους αρπιστές της Κέρου.

Τη βασική εξέλιξη της Πηκτίδας δίνει ο Επίγονος για τούτο και ονομάζεται και Επιγόνειον ο οποίος δεν προσθέτει απλά χορδές -διασώζεται πράγματι πως έκανε το επιγόνειο από τριανταπεντάχορδο σαραντάχορδο- αφού αυτό το έκαναν από την απώτατη προϊστορία ακόμη, αλλά πιστεύω ότι τελειοποιεί την κατασκευή της όπως φτάνει μέχρι σήμερα τετράχορδη. Το Επιγόνειο λοιπόν εξελίσσεται σε φορητή άρπα αλλά με ελάχιστες χορδές.

Ξέρουμε ότι το τρίχορδο είναι προϊστορική υπόθεση επίσης οπότε πιθανολογούμε πως το τετράχορδο είναι η εξέλιξη του Επίγονου που δικαιολογεί την απαθανάτιση του ονόματος του.

Σε τούτο το όργανο: την Πηκτίδα βλέπουμε τον πρόγονο σχεδόν όλων των εγχόρδων αφού από την μετεξέλιξη του προκύπτουν η άρπα και η λύρα κάθε είδους ενώ τα χορδίσματα της δανείζονται και τα μονόμπρατσα όργανα η Σαμβύκη [ανοικτή λύρα-σταθερή άρπα] και η πανδουρίδα από την οποία προέρχονται σχεδόν όλα τα σύγχρονα μονού βραχίονα έγχορδα μουσικά όργανα.


Το χαρακτηριστικό τελειοποιημένο σχήμα της πηκτίδας είναι το U
η Πηκτίδα σαν έγχορδο μουσικό όργανο αποτελείται από τα εξής μέρη:

το κυρίως σώμα:  από ξύλο καρυδιάς ή μουριάς ή δρυός, μέρος του είναι και οι δύο βραχίονες

την γέφυρα: το κομμάτι ξύλου ή μετάλλου που στερεώνεται στους βραχίονες με σφήνες για να μην περιστρέφεται.


τα κλειδιά ή χορδιστήρια: τα ξύλινα ή μεταλλικά εξαρτήματα στα οποία τυλίγονται οι χορδές.

 Αρχικά τα κλειδιά λέγονταν κόλλοπες κι ήταν σφήνες ξύλινες, αργότερα χρησιμοποιήθηκαν με κεντρικό κλειδί για τη γενική ρύθμιση και οι κόλλοπες έκαναν τις μικρορυθμίσεις, έγιναν τελικά σφήνες κλειδιά περιστρεφόμενα αρχικά κάθετα, έπειτα λοξά για λόγους μηχανικής αντοχής και τέλος παράλληλα στις χορδές.

τις χορδές: ίνες από υλικά ζωικής προέλευσης: νεύρα ή έντερα ή μαλλί από αλογοουρά  ή λινάρι ή και συνθέσεις τους, σήμερα συνθετικές από πλαστικές ύλες όπως νάιλον, μέταλλα, και φυσικές ίνες όπως μετάξι και λινό. Η κυριότερη κατηγορία χορδών είναι πια οι σύνθετες. Η τεχνολογία των χορδών σήμερα είναι εκπληκτική.

τον καβαλάρη: το ξύλινο εξάρτημα σφηνοειδούς διατομής όπου ακουμπάνε οι χορδές και το οποίο εφάπτεται στην δονούμενη επιφάνεια του οργάνου.

και ζυγό:  αρχικά  όταν τα κλειδιά είναι κάθετα δεν υπάρχει, [βλέπε πολίτικη λύρα]

 έπειτα όταν γίνονται λοξά τα κλειδιά, ζυγός είναι η γέφυρα, στη συνέχεια γίνεται ο ζυγός γίνεται ειδικό μέρος της γέφυρας που πρέπει να αφαιρείται και να αλλάζει όταν φθαρεί, τότε γίνεται εξάρτημα κοκάλινο ή πολύ σκληρό ξύλινο στο οποίο χαράζονται οι θέσεις των χορδών δηλαδή οι αποστάσεις από το σώμα αλλά και  μεταξύ τους και βρίσκεται ο πρώτος κοντά στα χορδιστήρια οπότε λέγεται ζυγός και ο δεύτερος κοντά στον χορδοκράτη και λέγεται καβαλάρης.

τον χορδοκράτη: εξάρτημα μεταλλικό στο οποίο καταλήγουν όλες οι χορδές και στερεώνονται στο σώμα του μουσικού οργάνου με σφήνα ξύλινη ή καρφί ή βίδα μεταλλική.

8.τον τελαμώνα: [Τελαμών ήταν ο αδερφός του Αίαντα ο ικανότερος τοξευτής των Αχαιών στην Ιλιάδα γεγονός που θυμίζει την πολεμική χρήση του εξαρτήματος αυτού στο τόξο] έτσι ονομάζεται ο ιμάντας που στηρίζεται στον εξωτερικό βραχίονα-πήχη- και περνάει σαν βραχιόλι στον καρπό του αριστερού χεριού, που βρίσκεται στο πίσω μέρος του οργάνου. Συγκρατεί έτσι το όργανο πιέζοντας το στο θώρακα του κιθαριστή. Στην αρχή ήταν ένα περίτεχνο ύφασμα, πραγματικό στολίδι για την παρουσίαση του οργάνου, αφού κρέμονταν ελεύθερο μπροστά στην λύρα. Στην συνέχεια έγινε δερμάτινος και διπλός σχεδόν αθέατος στερεώνονταν ένας σε κάθε βραχίονα για να συγκρατήσει τα μεγαλύτερα όργανα που είναι εξελίξεις της Πηκτίδας [φόρμιγγες και κιθάρες]


2.Η μουσική έκταση της Πηκτίδας
Το μήκος μεταξύ των δύο καβαλάρηδων δηλαδή το ωφέλιμο της χορδής  είναι αυτό που και σήμερα χρησιμοποιείται σε πολλά όργανα  όπως στο βιολί στο μαντολίνο στον μπαγλαμά και τις τοξωτές λύρες: 28-35cm.
Το πλήθος των χορδών της Πηκτίδας είναι τρείς  [ρε λα ρε' ] αρχικά και έπειτα τέσσερεις χορδές [Μι λα ρε σολ] επομένως έχει την μουσική έκταση ενός μπαγλαμά στην τρίχορδη έκδοση της ή ενός βιολιού ή μαντολίνου στην τετράχορδη έκδοση της. Ο μπαγλαμάς έχει τρία ζεύγη χορδών ρε λα ρε' και το μαντολίνο τέσσερα ζεύγη χορδών αντίστοιχες του βιολιού [μι λα ρε σολ] μόνο στην οικογένεια του βιολιού διατηρούνται μονές χορδές όπως στην τετράχορδη λύρα καλαβρίας.
Ώστε η τρίχορδη Πηκτίδα έχει τη μουσική έκταση του μπαγλαμά:3 οκτάβες
και η τετράχορδη Πηκτίδα έχει τη μουσική έκταση βιολιού και μαντολίνου.
περίπου 4 οκτάβες [44 χρωματικούς φθόγγους].